Ada Lovelace (၁၃၁၅.၁၂.၁၀-၁၈၅၂.၁၁.၂၇)
အဲဒါ လဗ္ေလ့စ္(Ada Lovelace) ဟာ အဲဒီေခတ္က အမ်ိဳးသမီးျမိဳ႕စားဘြဲ႕ခံတစ္ဦးျဖစ္ျပီး အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး သခၤ်ာပညာရွင္တစ္ဦး လည္းျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာစာအုပ္မ်ားလည္းေရးသားျပီး အန္နာလိုက္တီကယ္ အင္ဂ်င္(Analytical Engine) ဆိုတဲ့ ကြန္ပ်ဴတာအေၾကာင္းကို ေရးသားထားေသာ စာအုပ္ေလးကေတာ့ သူမကိုလူသိမ်ား ေစခဲ့ပါတယ္။ သူျပဳစုထားေသာ မွတ္စုမ်ားက ပထမဆံုးစက္ႏွင့္ေျဖရွင္းလုိ႔ရေသာ အယ္လ္ေဂၚရစ္သမ္(Algorithm) ကိုေဖာ္ျပထားေၾကာင္းေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူမကို ပထမဆံုး သိပၸံနည္းက်တြက္ခ်က္မႈ(scientific computing) ကိုတည္ထြင္သူဟု ေခၚဆိုသမုတ္ၾကပါတယ္။
အဲဒါ(Ada) က စိတ္ကူးယဥ္ကဗ်ာေတြေရးစပ္သီကံုးတဲ့ ကဗ်ာဆရာ ေလာ့ဒ္ ဘိုင္ရြန္(Lord Byron) ႏွင့္ အန္နီ အစ္စဘယ္လ္ မီလ္ဘန္ခီ(Anne Isabelle Milbanke) တို႔၏သမီးျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါ(Ada) ကိုေမြးဖြားျပီး တစ္လသားအရြယ္မွာ မိဘေတြကြာရွင္းခဲ့တာေၾကာင့္ သူဟာ သူ႔ဖခင္ႏွင့္မေနခဲ့ရဘဲ မိခင္ထိန္းေက်ာင္းမႈေအာက္မွာ ၾကီးျပင္းခဲ့ရပါသည္။ သူ၏ က်န္းမာေရးျပန္ေကာင္းတလွည့္ ခ်ဴခ်ာတလွည့္ဘ၀တြင္ စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ ဆင္ျခင္တံုတရား၊ ဓမၼဓိဌာန္က်မႈႏွင့္ ပုဂၢလဓိဌာန္က်မႈ၊ ကဗ်ာလကၤာႏွင့္ သခ်ၤာတို႔ဟူေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္တရားမ်ားၾကားမွ မိမိေလ့လာလိုက္စားလိုသည္ကို ေရြးခ်ယ္မႈျပဳလုပ္ရန္ပင္ ခက္ခက္ခဲခဲရုန္းကန္ခဲ့ရတယ္။
သူ႔မိခင္က သူ႔ကိုဖခင္ကဲ့သို႔ ကဗ်ာဆရာ မျဖစ္ေစခ်င္ခဲ့ဘူးေလ။ ဖခင္၏ ေသြးေၾကာင့္ ကဗ်ာလကၤာ ဗီဇေလးေတြပါေနေသာ္လည္း အဲဒါ(Ada) ကို သခ်ၤာႏွင့္ ဂီတပညာရပ္ေတြကို အထူးေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔အမွန္တကယ္ပါရမီရွိေသာ ပညာရပ္မွာ သခ်ၤာပညာျဖစ္ေၾကာင္းကို ၁၈၂၈ ခုႏွစ္ေစာပိုင္းတြင္ ပ်ံသန္းႏိုင္တဲ့ စက္တစ္ခုကို သူဒီဇိုင္းဆြဲႏိုင္ခဲ့ျခင္းမွ သတိျပဳမိခဲ့တယ္။
သူႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ သိပၸံပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ခ်ားလိစ္ ဘက္ေဘ့ခ်္(Charles Babbage) ဟာ Ada ၏ အရင္းႏွီးဆံုး မိတ္ေဆြတစ္ဦးပါ။ Ada (၁၇) ႏွစ္အရြယ္မွာ ထိုသူနဲ႔ ေတြ႔ခဲ့ျပီး သူတို႔က ဂဏန္းသခ်ၤာ ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ပညာရပ္ေတြအားလံုးမွာ ပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ဤေဆာင္းပါးကို ဂႏၲဝင္ မဂၢဇင္းမွ ေရးသားတင္ဆက္ျခင္း ျဖစ္သည္။
Ada ဟာ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္ အသက္ (၃၇) ႏွစ္အရြယ္မွာ ကင္ဆာေရာဂါျဖင့္ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာအတြက္ သူမ၏အေထာက္အပံ့မ်ားကို မၾကာေသးခင္ကာလကမွ ျပန္လည္ထုတ္ေဖာ္ႏိုင္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အသစ္ေတြ႔ရွိရေသာ သူမ၏ ကိုယ္ေရးရာဇ၀င္ အခ်က္အလက္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို Babbage မွ Ada ကိုရည္ညြန္းေရးသားထားေသာ The Enchantress of Numbers မွ မီးေမာင္းထိုးျပထားပါတယ္။
Hedy Lamarr (၁၉၁၄.၁၁.၉-၂၀၀၀.၁.၁၉)
ဟဲဒီ လာမား(Hedy Lamarr) ဟာ နာမည္ၾကီး ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ျပီး ၾကိဳးမဲ့ ဆက္သြယ္မႈ(wireless communications) နယ္ပယ္အတြက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ လာမား(Lamarr) ဟာ ေဂ်ာ့ အန္သီရယ္(George Anthiel) ႏွင့္တူတူပူးေပါင္းျပီး ဒုတိယကမ႓ာစစ္အတြင္း နာဇီပါတီကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္ရန္အတြက္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ဆက္သြယ္မႈ(Secret Communications System) ကိုတီထြင္ၾကံစခဲ့ၾကသည္။ ရန္သူ၏ ၾကား၀င္တားဆီးျခင္းမွ ကာကြယ္ႏိုင္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္းေရး နည္းစနစ္တစ္ခုကို ေရဒီယိုလႈိင္း၏ ၾကိမ္ႏႈန္းမ်ားကို ကၽြမ္းက်င္စြာ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖင့္ ဖန္တီးႏို္င္ခဲ့သည္။
လာမား(Lamarr) ႏွင့္အန္သီရယ္(Anthiel) တို႔၏ တီထြင္မႈအတြက္ မူပိုင္ခြင့္ကို ၁၉၄၁ ခုႏွစ္တြင္ ရရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဆယ္စုႏွစ္ေက်ာ္ကာလအထိ ၾကီးက်ယ္စြာအသံုးမခ်ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ကူးဘားဒံုးဂ်ီျပႆနာ(Cuban Missile Crisis) ျဖစ္ေနစဥ္ကာလတြင္ ဒီနည္းပညာကိုစျပီး ေရတပ္သေဘၤာေတြမွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲအေနႏွင့္ စစ္ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေနရာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ တြင္က်ယ္စြာ အသံုးခ်ႏိုိင္ခဲ့ပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုးအခ်က္ကေတာ့ Lamarr တို႔၏ တီထြင္ၾကံစမႈသည္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ဆက္သြယ္မႈ(digital communication) ေလာကအတြက္ အၾကီးအက်ယ္ အကူအညီေပးႏိုင္ခဲ့ျခင္းပါပဲ။ ၾကိဳးမဲ့စနစ္ (wirless) နည္းပညာမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဆဲလ္ဖုန္းမ်ား ႏွင့္ ဖက္စ္(fax) machines မ်ားအတြက္ ေက်ာေထာင့္ေနာက္ခံ တီထြင္မႈၾကီးတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
သူ၏ဆန္းသစ္တီထြင္ျခင္းမႈမ်ားသည္ ထိုအခ်ိန္ကာလအရ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းမခံခဲ့ရပါဘူး။ ယေန႔အခ်ိန္မွာေတာ့ သူ၏တီထြင္မႈသည္ နည္းပညာေလာကအတြက္ စံခ်ိန္သစ္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ သူႏွင့္ ေဂ်ာ့ အန္သီရယ္(George Antheil) တို႔အား Electronic Frontier Foundation (EFF) Pioneer Award ကိုခ်ီးျမင့္ခဲ့ၾကျပီး တစ္ႏွစ္တည္းမွာပင္ Lamarr သည္ BULBIE™ Gnass Spirit of Achievement Award ဆုကိုခ်ီးျမင့္ျခင္းခံခဲ့ရေသာ ပထမဆံုးအမ်ိဳးသမီးျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ထိုဆုမွာ သိပၸံပညာ၏ ေအာ္စကာဟုေခၚဆိုၾကေသာ တစ္ဘ၀လံုးအတြက္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ဆု တစ္ခုပင္ျဖစ္ပါသည္။
Lamarr သည္ ၂၀ရာစု၏ အေရးအပါဆံုးတီထြင္သူ သိပၸံပညာရွင္မ်ားထဲတြင္ တစ္ဦးအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့သည္။ သူမသည္ ရုပ္ရည္ေခ်ာေမာျခင္းအျပင္ အျခားေသာအရည္အျခင္းမ်ားရွိေၾကာင္း သက္ေသျပႏိုင္ခဲ့ပါသည္။
Top Secret Rosies
Miscrosoft, IBM ႏွင့္ Apple တို႔မေပၚခင္အခ်ိန္က computer ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဆိုတာ တြက္ခ်က္တဲ့သူ(သို႔) compute လုပ္တဲ့သူကို ရည္ညႊန္းပါတယ္။ ဒုတိယကမ႓ာစစ္ျဖစ္စဥ္ကာလက စစ္တပ္ေတြမွာ ပစ္ခတ္ျခင္းေတြ ေရတြက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တြက္ခ်က္တတ္ေသာလူမ်ား (human computers) မ်ားကိုယံုၾကည္အားထားခဲ့ရတယ္။ ႏိုင္ငံအတြက္ အေရးၾကံဳလာျပီဆိုလွ်င္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကလည္း စစ္ပြဲတြင္ က်ရာေနရာမွ အကူအညီေပးၾကပါသည္။ အမ်ိဳးသမီး သခ်ၤာပညာရွင္မ်ား ႏွင့္ သိပၸံပညာရွင္မ်ားသည္ ဒုတိယကမ႓ာစစ္အတြင္း အပစ္အခတ္လက္နက္မ်ားကို သုေသတနျပဳရန္ တိတ္တဆိတ္ ၀င္ေရာက္ကူညီ အားျဖည့္ခဲ့ၾကပါသည္။ ဒီအမ်ိဳးသမီးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
စစ္ျပီးဆံုးကာလေရာက္ေသာအခါ စစ္တပ္မွတာ၀န္ရွိသူမ်ားသည္ ENLAC လို႔ေခၚတဲ့ ပထမဆံုးအေထြေထြသံုးကြန္ပ်ဴတာကို အာရံုစိုက္လာခဲ့သည္။ ENLAC ကို အမ်ိဳးသား အင္ဂ်င္နီယာ ၂ဦး ကစတင္တပ္ဆင္ျပီး အမ်ိဳးသမီး တြက္ခ်က္သူ ၆ဦးတို႔က ပထမဆံုး programmer မ်ားအျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ဒီလိုေဆာင္ရြက္ေသာအခါမွ programming ပညာရပ္ဟာ သူတို႔ေတြးထင္တာထက္ပိုမို ရႈတ္ေထြးေၾကာင္းေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းစြာျဖင့္ အမ်ိဳးသမီး programmers မ်ားသည္ ENLAC အလုပ္လုပ္ႏိုင္ရန္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ျခင္းအတြက္ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးမြမ္းျခင္းမခံခဲ့ရပါဘူး။
ကုဒ္မ်ားကိုရွင္းလင္းျခင္း၊ ပစ္ခတ္ေရးလက္နက္မ်ား ေရတြက္ျခင္း ႏွင့္ program ေရးျခင္း စသည္တို႔သည္ အထူးလ်ွိဳ႕၀က္ရေသာတာ၀န္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ပ်ဴတာမ်ား(တြက္ခ်က္သူမ်ား)သည္ ဒုတိယကမ႓ာစစ္အတြင္း သူတို႔၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳျခင္းမရရွိခဲ့ပါ။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ Top Secret Rosies ဆိုတဲ့ ရုပ္ရွင္ကားၾကီးကေနတဆင့္ သူတို႔၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကို ေျပာျပႏိုင္ခဲ့ပါသည္။
Grace Murray Hopper (၁၉၀၆.၁၂.၉-၁၉၉၂.၁.၁)
ဂေရ႕စ္(Grace) သခၤ်ာပညာရပ္ျဖင့္ ၀ိဇၨာဘြဲ႔ရခဲ့ျပီး ဗက္ဆာေကာလိပ္(Vassar College)မွ ရူပေဗဒပညာရပ္ျဖင့္လည္း ဘြဲ႔ရရွိခဲ့သည္။ သူသည္ ဗက္ဆာေကာလိပ္(Vassar College)၏ စာသင္ဌာနတြင္ နည္းျပအျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ေရး(Yale) တကၠသိုလ္တြင္ သခ်ၤာဘာသာကိုအထူးျပဳ၍ ၁၉၃၀ခုႏွစ္တြင္ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔ရယူခဲ့ျပီး ၁၉၃၄ခုႏွစ္တြင္ ပါရဂူဘြဲ႕ရယူခဲ့သည္။ သူႏွင့္ေခတ္ျပိဳင္ ပါရဂူဘြဲ႔ရသူ(၁၀)ဦးထဲမွ အမ်ိဳးသမီး (၄) ဦးပါ၀င္ရာ သူမသည္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုေခတ္အခ်ိန္က သခ်ၤာဘာသာျဖင့္ ပါရဂူဘြဲ႔ရသူမွာ ရွားပါးေသာ ထူးခၽြန္မႈတစ္ခုျဖစ္သည္။
ဂေရ႕စ္(Grace) သည္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ ကြန္ပ်ဴတာ သိပၸံပညာရွင္တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ျပီး အေမရိကန္ ေရတပ္တြင္ ေရတပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အျဖစ္လည္းတာ၀န္ထမ္ေဆာင္ေပးခဲ့သည္။ သူမသည္ Harvard Mark I computer ၏ ပထမဆံုး ပရိုဂရမ္မာ(programmers) မ်ားထဲမွ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပသူအျဖစ္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ကြန္ပ်ဴတာ programming ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ဘာသာစကားတစ္ခုအတြက္ ပထမဆံုး compiler ကိုပံုေဖာ္ခဲ့သူလည္းျဖစ္သည္။ သူမသည္ programming ဘာသာစကားအတြက္ စက္ပစၥည္းသံုးစရာ မလိုဘဲ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာ စိတ္ကူးစိတ္သန္းကို ရုပ္လံုးေပၚေစခဲ့သည္။ ဒီဆန္းသစ္မႈဟာ ယေန႔ programming languages ေတြထဲကမွ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ COBOL ကိုေပၚေပါက္လာေစခဲ့သည္။ ကြန္ပ်ဴတာ program မ်ားကို အျပစ္ဖယ္ရွားရာတြင္သံုးေသာ အဂၤလိပ္ေ၀ါဟာရ Debugging ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကို ေက်ာ္ၾကားေစခဲ့သူအျဖစ္လည္း အသိအမွတ္ျပဳျခင္းခံရခဲ့သည္။ သူ႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ႏွင့္ ရာထူးအဆင့္အတန္းျမင့္မားမႈေၾကာင့္သူ႔ကို Amazing Grace ဟုရည္ညႊန္းခဲ့ၾကသည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ စစ္သေဘၤာUSS Hopper (DDG-70) ႏွင့္ NERSC ၏ Cray XE6 Hopper ကြန္ပ်ဴတာတို႔သည္ သူမအားကိုယ္စားျပဳ၍ သူမ၏အမည္ Hopper ကို မွည့္ေခၚထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ေရတပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး ျဖစ္သည့္ Grace Murray Hopper ကြယ္လြန္ေသာအခါ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ သိပၸံပညာရွင္မ်ား အားလံုးအတြက္ ကမ႓ာၾကီးမွ အတုယူဖြယ္ ပုဂၢိဳလ္ကို ဆံုးရႈံးလိုက္ရပါသည္။ သူ၏ ထူးခၽြန္ေျပာင္ေျမာက္ေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားသည္ ပညာေရးနယ္ပယ္၊ စက္ရံုမ်ားႏွင့္ စစ္တပ္မ်ားအတြက္ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္ဆိုင္ေသာ အေထာက္အကူမ်ားစြာျဖစ္ခဲ့ရသည္။ သူမ၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ programming language, software development concepts, compiler verification ႏွင့္ data processing စသည့္ပညာရပ္နယ္ပယ္မ်ားကို က်ယ္ျပန္႔ေစခဲ့သည္။ သူမသည္ ကြန္ပ်ဴတာ၏ လုပ္ငန္းသံုး ေဆာ့ဖ္ဝဲ(commercial applications) မ်ားကို စြမ္းေဆာင္ဖန္တီးႏိုင္မႈေၾကာင့္လည္း အသိအမွတ္ျပဳျခင္းခံခဲ့ရေသးသည္။ သူမသည္ ေခတ္သစ္ data processing လမ္းမကို လမ္းခင္းေပးခဲ့ျပီး စိတ္ကူးစိတ္သန္းမ်ားကို လက္ေတြ႕ျဖစ္ေအာင္ မဆုတ္မနစ္ေသာလံု႔လတို႔ျဖင့္ ေခါင္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။
အေတြးအေခၚမ်ားကို မွ်ေဝေပးတယ္ဆိုတာ ဂရုစိုက္လို႔ပါပဲ။ ေအာက္ပါ Facebook SHARE button ေလးကို တစ္ခ်က္ႏွိပ္ၿပီး သူငယ္ခ်င္းေတြကို ဘယ္ေလာက္ဂရုစိုက္တယ္ဆိုတာ ေဖာ္ျပလိုက္ပါ။ LIKE လုပ္ရန္လည္းမေမ.ပါနဲ.ေနာ္။
